15. februar 2021: På denne dag fyller Romsdals-spelemannen Bjarne Lien i Vistdal 75 år. Han gjorde mange produksjonar på LP og CD og vil for all ettertid stå som gammaldansmusikaren som med sin eigen polka ”Mardalsfossen” oppnådde plass blant all popmusikken på Norsktoppen.
Norild-Avisa – Kjell Opsal: Bjarne Lien høyrer spelemessig og gjennom komposisjonar til generasjonen rundt og etter Oddvar Nygaard og den legendariske rallarspelemannen Ole Wenge.
Stilreint har han tolka denne musikkforma, også saman med store felespelarar som Ola Opheim og Knut Kjøk i Gudbrandsdalen.
Han blei lagt merke til å unge år både for spelinga og melodiane som etterkvart kom til.
Under striden rundt reguleringa av Mardalsfossen i Eikesdal på 1960/70-talet komponerte den unge Bjarne polkaen som fekk stor aktualitet (kraftproduksjon) og dermed sending på Norsktoppen i NRK.
Men dette er berre ein av dei mange melodiane han har laga med titlar som ”Spelemannsbrura” – ”På Romsdalsmartna” og ”Vistdalsmasurka” som verkeleg innbyr til masurka/hambodans på Romsdalstunet.
Bjarne Lien har hatt sin eigen gammaldanskvartett med kjentfolk i miljøet som Håkon Oshaug (bass), Bjarne Hjelvik (gitar) og Unni Staurset (fele). Han har alltid vore amatørmusikar. Platene er spelt inn for fleire selskap, bl.a. Talent Musikk og Norilds Musikk – som også har gitt ut notehefte med Lien-melodiar.
På platene har han løfta fram den romsdalske spelemannstradisjonen, men og frå Gudbrandsdalen der han har hatt så fine inspirasjonskjelder.
Bjarne Lien har alle i år vore hobbymusikar, i det daglege var han bussjåfør, og var i mange år flittig rundt på festivalar og konsertar – gjerne også som tilhøyrar.
Med sin posisjon har han sett sitt musikalske merke i eit distrikt der tradisjonsmusikken har vore så godt synleg. Og sjølv fører han fram slåttane fram med sug og stor rytmikk – kjenneteikn på god gammaldans.
75 års jubileet blei markert i NRK P1 + med gratulasjon og musikk.
Jon Skrede saman med to av dei mest kjende trekkspelarane, svenske Alf Hågedal (t.v.) og Frode Haltli, fotografert under Skeitreffen i 2011.
23. februar 2021: Trist melding frå Skei: Trekkspelar og hotelldirektør Jon Skrede er død 90 år gammal.
Han køyrde både drosje og var poststyrar på Skei og var mangeårig direktør for familiehotellet Skei Hotel.
Trekkspelet var den store interessa og han stilte gjerne opp og spelte når der kom busslastar med gjestar.
Skeitreffen var eit kvalitetsarrangement som han sette sitt stempel på. Der deltok mange av dei fremste norske og utanlandske trekkspelarane. Det er neppe nokon arrangør som har hatt så mange musikarar med VM-titlar på scena.
Jon Skrede var både konferansier og ei drivkraft til å få tak i dei beste kreftene. Han samarbeidde tett med Henry Haagenrud og seinare Frode Haltli som begge var viktige støttespelarar.
Det var trekkspeltreff med høg miljøfaktor der også lokale aktørar hadde sin sjølvsagte plass i programmet.
Skrede vart heidra med Kongens medalje og for det norske trekkspelmiljøet er ei eldsjel borte. Han gjorde mykje for trekkspelets sak – over lang tid.
Det blir heller ikkje i år belgspel ved landsvegkanten i Ransæter i juli. Den uavklara situasjonen for koronaen gjer det ikkje mulig å planlegge for arrangørane i Värmland.
Søndag 31. januar ble følgende beskjed lagt ut på facebook-siden til Bälgspelet:
Bälgspel vid landsvägskanten 2021 är inställt. Vi tvingas tyvärr att ställa in även årets dragspelsfest. Ingenting tyder i dagsläget på att någon lättnad i restriktionerna från Folkhälsomyndigheten är inom räckhåll det närmaste halvåret. Det innebär att även Bälgspel vid landsvägskanten 2021 blir omöjlig att genomföra, eftersom det krävs att myndigheterna släpper helt på alla restriktioner och att gränserna till våra grannländer öppnas så vi kan ta emot alla campinggäster och en publik på flera tusen personer. Även om restriktionerna skulle upphöra helt redan idag, skulle det ändå inte fungera, eftersom stämman normalt kräver en planeringstid på minst ett halvår. Vi tvingas alltså, tyvärr och tråkigt nog, att ställa in även 2021 års Bälgspel vid landsvägskanten! Vi hoppas inför 2022 att alla restriktioner ska vara borta och att 2022 års Bälgspel vid landsvägskanten ska gå att arrangera. Så håll ut ett år till och väl mött till Bälgspel vid landsvägskanten 2022!
Skuffelsen er stor blant dei tusental som kvart år reiser til dette som er blitt karakterisert som verdas største trekkspelfestival.
Etter avlysinga i 2020 var håpet at alt skulle rette seg til 2021. No er det juli 2022 som blir neste håp, og så langt fram må ein kunne tru at pandemien er slått ned.
For mange er Ransäter den årlege treffstaden med samling rundt dragspelet. Det er konsertar, kurs, dans på loger, buskspel og campingliv der det blir spela til alle døgnets tider.
Når smittefaren fortsatt er stor, kan det ikkje takast sjansar.
Vi ser for oss eit særdeles ekstra stort belgspel når vi kan møtast i 2022!
Då journalisten Kjell Opsal besøkte Rypdal-familien og 50 års jubilanten Peter L. i 1959, inspirerte det til tittelen ”Stova full av musikk…” i Romsdal Folkeblad. Bildet understrekar at så var tilfelle. Peter står bak med fela og borna er frå venstre Svanhild, Jostein, Liv Haldis, Asbjørg og Asle. Liv Haldis er gift Kvernberg, busett i Elnesvågen. Frå denne heimen har det kome to av landets mest kjende musikarar, Ola og Jorun Marie. (Foto: Kjell Opsal)
Peter L. Rypdal (1909-1988) i Tresfjord var ein av dei store i spelemannsmiljøet og kunne hevde seg i nasjonal samanheng både som komponist og spelemann. Sigbjørn Bernhoft Osa brukte av Rypdal sin musikk både på turnear og plater.
No har barnebarnet Jorun Marie Rypdal Kvernberg samla melodiane han skapte i eit flott notealbum.
NA – KJELL OPSAL
Eit 50-tal melodiar har fått plass i samlinga der godt halvparten er komposisjonar av Peter L. Dei andre melodiane er slike han hadde på repertoaret, dei fleste frå Tresfjord, etter andre spelemenn i bygda.
Eindel av musikken er utgitt tidlegare av Romsdals Spelemannslag, men dette er første gong dei er samla i eitt album.
Brudemarsjen mest kjend
I tillegg til notemateriellet er det teke med fleire artiklar og om bakgrunnen for eindel av komposisjonane.
Den mest kjende melodien er utvilsomt brudemarsjen ”Eit sumarbrudlaup” – tileigna Anne Marie og Henry Vike som gifte seg i 1959. Den er blitt brukt over heile landet, eit vakkert tonestykke som har stått seg til i dag.
Rikskjendis: Jorun Marie Rypdal Kvernberg heidrar bestefaren sitt minne ved å ha samla musikken hans i eit nytt og informativt notealbum.
Også klassisk musikk
Peter L. Rypdal hadde som så mange talent i sin generasjon ikkje høve til å dyrke musikken anna enn på fritida. Saman med familien dreiv han garden og arbeidde i tillegg som vegvaktar.
Med dei rike tradisjonane i Tresfjord var det naturlegvis slåttemusikken som mest prega repertoaret. Men han var ikkje framand for den klassiske toneskatten. Den fekk han dyrke bl.a. i Fellesorkesteret der Henry Vike var dirigent og Jens Synnes konsertmeister.
Men av notesamlinga ser vi at Peter også komponerte i klassisk stil.
Musikk frå bygda
Mange av titlane representerer også bygdahistorie der fleire namn stig fram, musikkfanejunker Jakob Rypdal, Nils Kjøpstad (ein av dei mest kjende – spelte klarinett), halling og springdans etter Jakob Kjersem, Olavs heimkomsthelsing, den siste ein vals tileigna Olav Skeidsvoll (1905-2000). Han kom heim frå Amerika i 1931/32 der bygdefolk laga ei tilstelling for å feire velkomsten. Og Peter L. Rypdal komponerte festvalsen.
Utgjevinga av notealbumet ”Vegvakteren” er kulturhistorie på sitt beste. God musikk prega av kvalitet og tradisjon blir gjort tilgjengeleg for nye generasjonar.
Konsertserien i samarbeid mellom Håvard Svendsrud og Norilds Musikk blei runda av på Systra med virtuosbesøk i slutten av november.
BB – KJELL OPSAL
Det var Øyvind Farmen, kåra til verdsmeister på trekkspel, som spelte både solo og duettar med Svendsrud.
Der var også gjesteinnslag med Knut Ivar Bøe-eleven Bendik André Berg frå Vestnes. Dette var eit konsertprogram først og fremst med komposisjonar av italiensk/amerikanske Pietro Frosini (1885- 1951). Han skapte eit konsertrepertoar med melodiar som ofte hadde rot i den italienske folkemusikken.
Med stor bravur opna dei to virtuosane med ’’Jolly Caballero” som er blant Frosinis mest kjende verk. Med dei to trekkspelmeistrane vart stemninga høgt løfta frå første nummer som blei etterfylgt av den vakre og melodiøse valsen ’’Vårserenade” i Anders Grøthe sitt arrangement. Farmen var også ein glitrande solist i den gamle italienske klassikaren ’’Karneval i Venedig”. ”Den er arrangert for alle mulige instrument – unnateke stortromme”!
På trekkspel er dette eit favorittnummer bl.a. tolka av den store Toralf Tollefsen. Øyvind Farmen nytta Frosini sitt originale arrangement. Med stor innleving fekk vi høyre også ’’Italiensk fantasi” framført av Håvard Svendsrud.
Vi høyrer ofte kommentaren ’’meister på alle mulige stilartar”! Han slo også til med ein novelty fox som var så populært for 100 år sidan.
Sikkert er det at publikum (fleire langvegsfarande) til fulle fekk oppleve meisterspel av to av dei beste – uansett nasjonalitet.
Fint var det også å få høyre 15 år gamle Bendik André Berg frå Vestnes som spelte to av Frosinis mest kjende, ’’Olive Blossoms” og bravurpolkaen ”Vel Viso”.
I alt har Håvard Svendsrud hatt opplegg og regi for fire konsertar denne hausten. Det er godt mulig at det kan bli fleire tilsvarande opplegg på nyåret der han tek med gjestemusikarar.
Den svenske trekkspelaren, songaren og komponisten Roland Cedermark er død 82 år gammal. Han vart fødd i Härjedalen 23. april 1938 og døde 24. desember 2020 i Sigtuna utanfor Stockholm.
NORILDAVISA – KJELL OPSAL
Cedermark hadde eit stort publikum både i Sverige og Norge. Han turnerte mykje og spelte inn over 20 LP-plater som gjekk i store opplag. I 1976 debuterte han på plate ”Lady be good” der han lanserte sin eigen stil og bygde opp ein artistprofil som appellerte til alle generasjonar.
Lanserte seg i Ransäter
Året etter var han i Ransäter og spelte plata over høgtalaranlegget i bilen. Han var ganske ukjent, men blei snart lagt merke til. Men at suksessen skulle bli så stor hadde han neppe sett for seg. Under konsertering var han som regel åleine på scena, assistert at komp på playback, men spelte alltid solistisk på trekkspelet. Han sang attåt og la gjerne inn historier med spøkefulle poeng. På repertoaret stod hans eigne verk, slik som ”Mosippan”, ”Sången til byn”(Sangen til bygda i Anne Marie Kviens versjon i Norge) og ”Varje dag är en gåva”. Også mange av dei klassiske religiøse songane blei lansert på platene, bl.a. ”Pärleporten”. Av den nordiske viseskatten hadde han sin fine versjon av ”Lilla vackre Anna”. Evert Taube stod ofte på programmet.
Dyktig på sitt instrument
Populariteten kunne overskygge trekkspelaren, men det skal vere sagt at han kunne sitt instrument. Ved fleire høve høyrde vi at han også meistra ”retta draget” på instrumentet. At han blei så stor var først og fremst fordi han gjekk eigne vegar og framførte populærmusikk på sin originale måte. Han var ein ettertrakta artist og vi fekk oppleve han på scena bl. a. i Ransäter, under Selbufestivalen, Belgiaden i Geiranger. Belgfesten i Molde, i Ørskog…
Sterk konsentrasjon
Eit særtrekk var at han var veldig tilbaketrekt og konsentrert før han skulle inn på scena. Fullt fokus på det han skulle presentere for publikum. Til konsertane køyrde han oftast i sin store van der kona Gerd som regel var med. Eit stort tap var det då ho døydde for nokre år sidan. Siste tida var han svekka av sjukdom og sovna stilt inn på ein sjukeheim natt til julaftan. Hans næraste sørgande er tre søner
Trekkspelmiljøet treng fargerike aktørar
Roland Cedermark var eit fargerikt innslag og ein framtredande dragspelsartist. Han nådde eit stort publikum, selde to millionar plater og var flittig gjest i radio og fjernsyn. Det er nettopp slike originale og godt synlege aktørar vi treng i trekkspelmiljøet.
I helga 31.oktober til 1.november vart det arrangert eit Miniseminar på Skaret ved Molde. Dette var det NTL Møre og Romsdal, og ildsjela Arnt-Inge Sæter frå Romsdalen som stor i bresjen for. Det vart eit meget vellukka arrangement til tross for strenge smittevernsreglar.
NA – KRISTINA FARSTAD BJØRDAL
Det var eit vaksenseminar med tre grupper. Linda Nygård var instruktør på nivå 1, Kristina Farstad Bjørdal på nivå 2 og Lars Røyseng på Nivå 3. Gruppene øvde heile laurdag, og det vart arrangert slik at gruppene spelte for kvarandre på føremiddagen på søndag. Det er eigentleg tradisjon å ha open konsert på søndag, men dette vart ikkje gjort i år pga. korona.
Erfaren arrangør I mars 2020 var det eigentleg duka for samspelseminar på Skaret i Molde, i regi av Norske Trekkspilleres Landsforbund Møre og Romsdal og Arnt-Inge Sæter. Dette måtte utsetjast i siste sekund grunna Coronapandemien som breidde seg over landet. Eg har tatt eit intervju med medarrangør og ildsjel Arnt-Inge Sæter om korleis denne prosessen har vore. Seminaret er planlagt å bli avvikla i april 2021, og arrangørar og deltakarar kryssar fingrane for at smittespreiinga er under kontroll til den tid.
Primus motor Arnt-Inge Sæter var primus motor for Barne- og ungdomsseminar på Skaret i fleire år på 2000-talet. I tillegg til dette har han arrangert både Balkankurs for trekkspel og ulike andre instrument, og vore aktiv stimulant av miljøet på ein bra måte ellers. Han jobbar som kulturskulelærar og musikkterapaut, og er også utdanna på trekkspel på konservatoriet i Trossingen i Tyskland. Etter initiativ frå NTL Møre og Romsdal, tok Arnt-Inge opp igjen arbeidet å arrangere nytt seminar i 2020 med litt utvida konsept.
Linda Nygård var instruktør for Nivå 1. Dei som var påmeldt her var nybyrjarar, og hadde ein fin progresjon i løpet av helga. Dei framførte blant anna “Nordfjordvalsen” tostemt.
Trass corona
Det var utruleg artig å kunne prøve på nytt igjen, og eg håper verkeleg vi får det til igjen trass corona-utsetjinga av hovedseminaret. Det er så artig å sjå at mange av dei som var på kursa på Skaret før i tida er veldig gode å spele no. Slik håpar vi også det blir i framtida. Det betyr veldig mykje for miljøet slike kurs og seminar, og det må vi satse meir på. Det er veldig miljøbyggjande. I tillegg til trekkspel syns eg det er viktig å ha andre sosiale aktivitetar ein kan vere med på i løpet av trekkspelkurset, som hesteriding og lysstøping. Dette styrka den sosiale biten mellom deltakarar veldig. Eg trur også det er veldig viktig for trekkspelarar å samarbeide med andre instrument, dette er viktig for framtida til instrumentet, fortel den engasjerte trekkspelaren frå Romsdalen.
Om miniseminaret
Det var fint å komme i gang igjen etter snart 10 år sidan sist vi hadde seminar på Skaret, og det var så flott at det vart vellukka. Alt gikk heilt etter planen. Det var god stemning og samhold gjennom heile miniseminarhelga, og helga vart avslutta med ein fin liten konsert for kvarandre på søndag. Nokre justeringar med oppdeling av grupper og reportoar vil bli gjort til neste seminar. Eg ser veldig fram til neste seminar i april, og håpar det vert tradisjon på Skaret i framtida, seier Arnt-Inge.
Nivå 2 i aksjon på søndag. Då spelte gruppene for kvarandre. Kjekt å sjå det dei hadde fått til.
Trist avlysning
Vi måtte jo avlyse i mars, og det satt skikkelig langt inne! Vi hadde gledd oss veldig til arrangementet, notane var utsendt, maten bestilt og alt var spikra og gleda var stigande. Born og vaksne gledde seg stort, og det var eit stort apparat som var satt i sving. Men vi måtte berre innsjå at denne gongen var det heilt naudsynt å avlyse grunna situsjonen i landet. Det ser eg i ettertid var heilt rett beslutning. Vi brukar jo også å ha konsert på Skaret på søndagen der seminardeltakarar og instruktørar opptrer. Då er det ein del folk utanfor trekkspelmiljøet som også får hørt trekkspelmusikk, i og med at dei er på Skaret av andre grunnar. Dette har eg mange gode erfaringar med. Men grunna Coronasituasjonen, så er eg redd for at annonsert konsert vert uaktuelt i ei god stund framover, filosoferer Arnt-Inge.
Rekruttering
Eg håpar verkeleg vi får til å halde seminaret på vårparten 2021. Det har vore ganske mykje jobb no første året, men viss vi får det inn som ein årleg tradisjon går det litt meir automatisk. Eg trur det er viktig å tenkje litt nytt for å rekruttere. Eg har blant anna ein del invandrarbekjentskap som er veldig interessert i instrumentet, og har lyst å lære seg. Dei har jo også eit litt anna forhald til trekkspel og folkemusikk i Polen og Baltikum, og å fange opp desse kunne vere ein god ide for NTL også. Dei må stimulerast og fåast med på kurs: slik blir det eit godt mangfald! Eg trur også vi klarar å halde på dei interesserte trekkspelarane vi har, viss vi jobbar godt. Det er også veldig interessant å jobbe for å få til eit godt samarbeid med folkemusikkmiljøet, stryk og trekkspel, seier den erfarne pedagogen.
Lars Røyseng var instruktør for Nivå 3. Dei framførte blant anna “Rag in Rag” av Gunnar Nakken og “Tango pour Claude” av Richard Galliano.
NTL Møre og Romsdal
NTL Møre og Romsdal uttalar seg om utsetjinga, og Miniseminaret som oppvarming til hovedseminaret:
Vi er utruleg glade for at vi fekk til å arrangere eit miniseminar på Skaret for vaksne som ei oppvarming til hovedseminaret vi forhåpentligvis skal ha i april 2021. Vi treng at det er litt aktivitet i desse tider, og sjølv om vi telte på fingrane også på dette arrangementet om vi skulle tørre å arrangere det med hensyn til Corona, er vi glade for at vi gjennomførte. Alle deltakarar og instruktørar var veldig innstilt på å overhalde smittevernsreglane, og dette gjekk veldig bra. Vi hadde eigentleg planlagt eit stort seminar med over 30 påmeldte born, ungdommar og vaksne i mars 2020. Det var sett opp til å vere 2 bornegrupper, 3 voksengrupper, og eit felekurs på Skaret denne helga. Det var lagt opp til mykje samspel og sosialisering mellom gruppene, og instruktørarar, arrangørar og deltakarar gledde seg.
Nivå 2 framførte “Fiolen min” og “Savaltrøkken”. Det var meget god stemning på gruppene, og det musikalske og sosiale stod i fokus.
Førsteklasses Vi hadde fått tak i førsteklasses instruktørar, og Skaret er ein fantastisk plass å arrangere eit slikt seminar. Arnt-Inge har gjort ein fantastisk jobbe, og er veldig lett å samarbeide med. Seminaret legg verkeleg opp til sosialt samver, og gode vilkår for trivsel. Instruktørane var Lars Røyseng, Henriette Sæter, Linda Nygård og Daniel Falcon Græsdal på trekkspel. I tillegg hadde vi fått den meget anerkjende felespelaren og tradisjonsberaren Britt Elise Skram til å halde felekurs, med fokus på samspel med trekkspel. Ho er også ein meget sterk tradisjonsberar for folkemusikken i Møre og Romsdal, noko som er viktig å få benytta seg av i eit slikt kurs både for felespelarar og trekkspelarar. Dette felekurset var i samarbeid med Folkemusikkarkivet i Møre og Romsdal, som også gjer ein kjempejobb for rekruttering i fylket. Vi håpar verkeleg at vi får til å arrangere dette kurset med det samme opplegget på våren 2021, og håpar på endå fleire påmeldte, seier styret i NTL Møre og Romsdal.
